W 2017 roku przeprowadzono konserwację zbiorów archiwaliów należących do Archiwum Archidiecezji Warmińskiej, Muzeum Warmii i Mazur oraz Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej Hosianum. To efekty realizacji zadań publicznych w ramach corocznego, otwartego konkursu ofert dla organizacji pozarządowych. Na ten cel miasto przeznaczyło 40 000 zł. Tym samym najcenniejszym archiwaliom przywraca się dawną świetność, formę użytkową, zabezpiecza przed dalszym niszczeniem i odtąd bezpiecznie przechowuje w pudłach ochronnych oraz stałych warunkach wilgotnościowo-temperaturowych. Konserwację poprzedzają dokładne badania techniki wykonania i stanu zachowania archiwaliów i ich poszczególnych elementów.

Konserwacji w 2017 roku poddane zostały zbiory listów Warmińskiej Kapituły Katedralnej z XVI-XVII wieku oraz dwie szesnastowieczne księgi.

Jedną z nich był kodeks "Ecclesiastica historia", opisujący historię Kościoła do czasu śmierci w 610 roku cesarza bizantyńskiego Fokasa. Należy on do zbiorów Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej Hosianum. Autorem jest Kallistus Nicephorus, a wydany został w 1560 roku w jednej z najlepszych oficyn szesnastowiecznej Europy - drukarni Jana Oporina w Bazylei. Kodeks posiada oprawę organiczną z okładzinami drewnianymi i obleczeniem skórzanym, zdobionym tłoczeniami w formie bordiur o roślinnej ornamentyce, a w narożnikach okładki - mosiężne okucia. Księga pierwotnie była zamykana za pomocą dwóch par zapięć haczykowatych, z których zachowały się pojedyncze klamry mosiężne. W trakcie prac konserwatorskich kodeks został zdezynfekowany, dokładnie oczyszczony, poszczególne papierowe karty wzmocniono strukturalnie, przeklejono i wyprostowano, występujące w nich ubytki uzupełniono masą papierową i podklejono bibułką japońską. Odtworzone zostało szycie księgi, zaś nowo uformowany grzbiet wzmocniono dodatkowo pergaminowymi paskami. Zrekonstruowana została przednia, drewniana okładzina, a fragmentarycznie zachowana na niej oprawa skórzana – zakonserwowana i uzupełniona. Elementy metalowe zostały oczyszczone z korozji i zabezpieczone lakierem. Konserwację księgi „Ecclesiastica historia” przeprowadziła mgr Izabela Damulewicz. Na realizację tego zadania przyznana została dotacja miejska w wysokości 14 000 zł.

Na podstawie "Dokumentacji prac konserwatorskich i restauratorskich, stary druk: Kallistus Nicephorus: Ecclesiastica historia. Basel, Ioannes Oporinus et Hervagius, VIII z 1560 r. ze zbiorów Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej Hosianum", oprac. mgr Izabela Damulewicz.

Druga zakonserwowana księga znajduje się od 1973 roku w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. To unikatowe wydanie szesnastowiecznej kroniki Macieja Stryjkowskiego – pierwszej drukowanej historii Europy Wschodniej do 1581 roku z dziejami Polski, Litwy, Rusi i krajów sąsiednich. "Która przedtym nigdy światła nie widziała. Kroniki Polska, Litewska, Żmodzka y wszelkiey Rusi" została wydrukowana w 1582 roku w oficynie Jerzego Ostenbergera w Królewcu. Tekst kroniki jest w języku polskim, wydrukowany czcionką gotycką (szwabachą) na papierze ręcznie czerpanym. Poszczególne rozdziały rozpoczynają ozdobne inicjały, kończą zaś ornamentalne winiety. Kodeks oprawiony jest w całości w skórę bydlęcą, zdobioną techniką tzw. nakrapiania (marmoryzacja). Obleczenie skórzane okładzin kroniki było jednak wtórnie oklejone ozdobnym papierem. Na marginesach kart zachowały się liczne dopiski rękopiśmienne w języku polskim, będące komentarzami do opisywanych w kronice wydarzeń. W olsztyńskim egzemplarzu kroniki Stryjkowskiego brakowało strony tytułowej i kilku kart. Badania zniszczeń biologicznych wskazały na konieczność dezynfekcji kroniki, po której przystąpiono do zabiegów konserwatorskich. Oczyszczony i uzupełniony został skórzany grzbiet kodeksu. Zniszczone i osłabione tektury okładzin zostały wymienione na nowe tektury bezkwasowe. Oczyszczono mechanicznie i chemicznie zabrudzone karty, uzupełniono ubytki w kartach, osłabione krawędzie kart i przedarcia podklejono bibułką japońską. Wzmocnione strukturalnie i wyprasowane karty zszyto według pierwotnej techniki wykonania, przywieszono okładziny, wklejono uformowany na nowo grzbiet skórzany i zrekonstruowano skórzane obleczenie. Uzupełnienia w skórze scalono kolorystycznie ze skórą oryginalną. Kronikę uzupełniono też o brakującą pierwszą stronę, wykonując jej kopię z egzemplarza kroniki, znajdującego się w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu. Kopia strony tytułowej została wykonana na odpowiednio dopasowanym do oryginału papierze. Dodatkowo, na skopiowanej karcie umieszczono niewielki fragment oryginalnej karty tytułowej, zachowany w „olsztyńskiej” kronice Macieja Stryjkowskiego. Konserwacja kroniki została dofinansowana w wysokości 15 000 zł. Prace przeprowadziła dr Dorota Jutrzenka-Supryn, pracownik Zakładu Konserwacji Papieru i Skóry na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu.

Na podstawie "Dokumentacji prac konserwatorskich i restauratorskich. Kronika Polska, Litewska, Żmudzka i wszystkiej Rusi …. autorstwa Macieja Stryjkowskiego wydana w Królewcu, 1582 r.", oprac. dr Dorota Jutrzenka-Supryn, Toruń 2017.

Zabiegom konserwatorskim poddane zostały także cztery poszyty z zespołu korespondencji Warmińskiej Kapituły Katedralnej, przechowywane w zbiorach Archiwum Archidiecezji Warmińskiej. Wytypowane archiwalia pochodzą z lat 1548-1700 i składają się z niepublikowanych dotąd rękopisów w postaci różnych dokumentów oraz listów Kapituły z dworem królewskim, urzędnikami w Prusach Książęcych oraz innymi kancelariami biskupimi, w tym prymasowską w Gnieźnie. Są wśród nich m.in. listy królów Władysława IV Wazy i Jana III Sobieskiego, hetmanów, kanclerzy wielkich koronnych, podczaszych koronnych, wojewodów, prymasów Polski czy biskupów, część z nich w zostało sporządzonych w języku polskim. Zastosowany typ opraw wszystkich poszytów to półskórek ze skór garbowanych roślinnie i okładzin obleczonych papierem marmurkowym. Grzbiety niektórych z nich zdobią złocone tłoczenia przy górnym marginesie. Rękopisy zostały wykonane główne atramentem żelazowo-gallusowym na papierach ręcznie czerpanych. Większość z nich została opatrzona różnego typu pieczęciami: woskowymi, lakowymi, opłatkowymi, występują również pieczęcie tuszowe. Przed konserwacją oprawy oraz poszczególne karty zostały oczyszczone z nalotu brudu i kurzu. Konserwacja rękopisów obejmowała prostowanie, podklejenie rozdarć, uzupełnienie ubytków oraz wzmocnienie osłabionych fragmentów kart, zwłaszcza krawędzi. Naprawione zostały przerwane elementy szycia. We wszystkich poszytach ponownie uformowano i wzmocniono skórzane grzbiety, niekiedy poprzez zastosowanie dublażu na nową skórę; wzmocniono i wyprostowano osłabione, zdeformowane i rozwarstwione tektury okładzin, do których na nowo przyklejony został papier marmurkowy i uzupełniony. W przypadku jednego poszytu znacznie osłabioną skórę grzbietu oprawy zastąpiono nową, dublując na nią zachowany fragment oryginalnej skóry. W kolejnym etapie podklejono, wzmocniono i zrekonstruowano zniszczone bądź brakujące skórzane narożniki okładzin. Podobnie jak w przypadku kodeksu „Ecclesiastica historia” konserwację poszytów przeprowadziła mgr Izabela Damulewicz. Wysokość przyznanej dotacji na konserwację korespondencji - 11 000 zł.

Na podstawie „Dokumentacji konserwatorskiej zbioru archiwaliów o nr inw. Od AK Ab 11 do AK Ab14, należących do archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie”, oprac. Izabela Damulewicz, Olsztyn 2017.